НОРВЕГИЙН ХААНТ УЛСЫН ТОВЧ ТҮҮХ
2025-11-14
I үе. Эртний Норвегичууд
Мөстлөгийн үе
Олон мянган жилийн өмнө Европын хойд хэсэг гурван мянга орчим метрийн зузаан мөсөн бүрхүүлтэй байжээ. Цаг уур аажмаар дулаарч, мөс бага багаар хайлсан байна.
Чулуун зэвсэгийн үе (МЭӨ 10000–2000)
Норвегид хүн, амьтад ойролцоогоор 12 орчим мянган жилийн өмнө Европын өмнөд хэсгээс Норвегийн эрэг хүртэлх мөсөөр дамжин ирж суурьшсан гэж үздэг. Өвлийн улиралд мөс Европын өмнөд хэсэг Норвегийн эргийг холбож байжээ.
Археологийн олдворын дүгнэлтээр тэр үеийн хүмүүс жимс, мөөг түүж, загас барьж, ан хийж амьдардаг байсан ба чулуу, яс, модоор багаж, зэвсэг хийж байжээ. Норвегичууд ойролцоогоор 4000 жилийн өмнөөс газар тариалан эрхэлж эхэлсэн гэж түүхчид тэмдэглэдэг.
Хүрэл зэвсэгийн үе (МЭӨ 1800 – МЭӨ 500)
Энэ үед хүрлээр хийсэн багаж, зэвсэг, гоёл чимэглэлийг чинээлэг тариачид хэрэглэж байжээ. Энэ үед адууг уналга, эдэлгээнд ашиглаж, эмэгтэйчүүд хонины ноосоор ээрмэл, даавуу нэхэж сурчээ. Цаг агаар өнөө үеийнхээс дулаан байсан байна.
Төмрийн үе (МЭӨ 500 – МЭ 1050)
Энэ үед хүмүүс намагт байсан хүдрээс төмөр хайлуулж, багаж зэвсэг хийж эхэлсэн ба газар тариалан хөгжиж, хүнс нэмэгдэн, хүн ам өсөж эхэлжээ. Тэр үед цаг агаар одоогийнхтой ойролцоо байжээ.
Викингчүүдийн үе (МЭӨ 800 – 1050)
Хамгийн баян, хүчирхэг тариачид томоохон эдлэн дээр амьдардаг байсан бөгөөд тэднийг “Овгийн ноёд” гэж нэрлэж, тэд газраа хамгаалах цэрэгтэй байжээ. 700-аад оны сүүлчээр зарим Овгийн ноёд Төв Европ руу аялж, зарим нь худалдаа наймаа хийж, зарим нь байлдан довтолж, дээрэм хийдэг байв. Тэднийг “Викингчүүд” гэж нэрлэсэн байна.
872 онд Харалд бүх Норвегийг нэгтгэн хаан болсон. Викингчүүдийн шашин нь Норвегийн бурхдын тухай домогт тулгуурлаж, тэд арвин ургац, үржил шим нь дайнд ялахад тусална гэж итгэдэг байв. Викингчүүд Европт аялж байх үеэс Христийн шашинтай танилцаж, эх орондоо авчирсан бөгөөд Христийн шашин 1000-аад онд албан ёсоор дэлгэрсэн.
II үе. Дундад зуун ба холбооны үе
Xристийн шашин дэлгэрэв
Христийн шашин Европын өмнөд хэсэгт нэлээн эрт дэлгэрсэн ч Норвегид хожим ирсэн. 1030 оны Стиклестадын тулалдаанд хуучин шашинд итгэгч ноёдтой Христийн шашинт Олав Харалдссон тулалдаж, ялагдсан ч Христийн шашин улам хүчтэй дэлгэрч, эртний бурхдын итгэлийг орлох болов. Hөлөө бүхий ноёд, баячууд Христийн шашинд орж, улмаар жирийн ард иргэд дагах болов. Сүм хүчирхэгжиж, хүмүүс татвар төлөхөөс гадна газар эдлэнгээ ч өргөдөг байжээ.
Хар тахал дэгдэв
Норвегийн хүн ам 1000–1300 онуудад 150 мянгаас 400 мянга хүртэл өсжээ. Гэвч тэр үед нэг нас хүрээгүй хүүхдийн эндэгдэл болон төрөх үеийн хүндрэлээс үүдэн олон эх нас бардаг байв. Түүнчлэн 1300-аад оны дунд үед дэгдсэн “Xар тахал” гоц халдварт өвчний үед дэлхий даяар 200 орчим сая хүн, Европын хүн амын тал, Норвегийн хүн амын 1/3 нь нас барсан гашуун түүхтэй.
Сүм, хаад, язгууртнуудын ноёрхол
Дундад зуунд нийгмийн зонхилох хэсгийг тариачид бүрдүүлж байв. Викингчүүдийн үед тариачид өөрсдийн газартай байсан бол дундад зууны үед сүм, хаад, язгууртнуудад татвар төлдөг болжээ. Татвараа төлж чадаагүй нь газраа алдаж, харин сүм, хаад, язгууртнууд улам баяжих болов. Энэ үед Норвегийн Берген, Трондхейм, Осло, Ставангер, Тoнсберг зэрэг анхны хотуудыг байгуулсан байна
Дани-Норвегийн Холбоо /1397-1814 он/
1300-аад онд Дани Норвегид нөлөөгөө нэмэгдүүлж, 1397 оноос Дани, Швед нэг холбоонд оржээ. Тус холбоо нь нэг хаантай байв. Хожим Швед энэ холбооноос гарсан. Харин Дани–Норвегийн холбоо 1814 он хүртэл 400 гаруй жил үргэлжилсэн түүхтэй. Тиймээс Норвегичууд дани хэлээр уншиж, бичдэг болсон байна. Тухайн үед Норвегийг улс төр, аж амьдралын хувьд Копенхагенээс удирдаж, татвар тэнд төвлөрч байв.
Протестант шашин
Католик сүмийн эсрэг герман лам Мартин Лютер 1517 онд эсэргүүцэл хийж, түүнийг дагагчдыг “Протестантууд” гэж нэрлэх болсон. Энэ эсэргүүцэлийг Хойд Европын олон хаад дэмжсэн бөгөөд Данийн хаан ч протестант болсон байна. Тэр цагаас хойш 2012 он хүртэл Норвегид протестант-Лютерaн шашин төрийн шашинд тооцогдож байв.